Hôm mùng 4 tháng 4 vừa qua toà án nhân dân cấp cao tại thành phố Hồ Chí Minh đã đưa ra xét xử phúc thẩm vụ án của bà Nguyễn Phương Hằng và một số đồng phạm. Kết thúc phiên xử bà Hằng đã được toà án giảm ba tháng tù. Trước đó, bà Hằng đã bị toà án cấp sơ thẩm tuyên phạt 03 năm tù về tội Lợi dụng các quyền tự do dân chủ xâm phạm lợi ích của Nhà nước, quyền và lợi ích của tổ chức, cá nhân.
Nhớ lại thời điểm năm 2021 khi bà Hằng thực hiện việc livestream trên kênh youtube mà có lúc đã có tới hàng trăm nghìn người xem trực tiếp. Nhiều người thích thú dẫn lại những câu nói của bà như ‘đừng thấy hoa nở mà ngỡ xuân về’, ‘im lặng là vàng nhưng nói ra mới là kim cương’. Nhưng cuối cùng sau mọi chuyện bà đã bị khởi tố hình sự.
Qua vụ việc này cho thấy nhờ có công cụ mạng xã hội và kỹ nghệ truyền thông nhiều người đã đạt được khả năng tạo ra được những ảnh hưởng rộng lớn tới tâm lý công chúng.
Tâm lý công chúng là điều mà nhiều người muốn hướng đến để nhằm mục đích tác động tạo ra những hiệu ứng hành động tập thể. Trong khi người dân cần được hướng dẫn cách thảo luận vấn đề để nâng cao trình độ tri kiến hiểu biết thì nhiều người chỉ muốn tác động để nhằm những mục đích ngắn hạn. Từ đó đặt ra vấn đề là những người có khả năng ảnh hưởng đến công chúng thì cần phải có trách nhiệm trước sự phát triển tiến bộ của đời sống xã hội.
Để rõ hơn vấn đề xin kể lại hai câu chuyện như sau.
Chuyện thứ nhất, trong buổi lễ trao giải Oscar năm 2022, người dẫn chương trình là Chris Rock một diễn viên hài độc thoại, khi anh ta đang tếu táo nói những chuyện gây cười thì có nhắc tới người vợ của diễn viên Will Smith đang ngồi bên dưới với lời lẽ châm chọc, thấy vậy Will Smith đi từ hàng ghế khán giả tiến lên sân khấu vung tay đánh vào mặt người dẫn chương trình.
Ngay lúc ấy thì nhiều người cũng bất ngờ nhưng cũng còn ngạc nhiên có thể cho đấy là một phần trong kịch bản, nhưng những ngày sau đó mọi người nhận ra đó không phải là tình huống đã lên kế hoạch, hành vi của diễn viên Will Smith được cho là có tính bạo lực và người ta không nhận thấy ở đó chút tinh tế hài hước nào cả. Một số bộ phim đang quay hoặc chuẩn bị quay đã phải dừng lại, Will Smith bị cấm tham dự các buổi lễ trao giải Oscar trong 10 năm tiếp theo, Will Smith xin tự rút tên ra khỏi viện hàn lâm nơi có giải Orscar, quỹ từ thiện mang tên vợ của anh cũng bị ngừng hoạt động.
Chuyện thứ hai, là về phó tổng thống Philippines, bà Sara Duterte là con gái của cựu tổng thống Duterte. Mấy năm trước khi bà còn là thị trưởng một thành phố, trong chuyến công tác tới một vùng nông thôn để xử lý một vụ việc người dân phản đối về việc giải tỏa mặt bằng, khi được trình báo hoặc chứng kiến hành vi bạo hành của một viên cảnh sát đối với người dân địa phương, người phụ nữ với cơ thể vạm vỡ và tính tình nóng nảy đã tiến tới dùng bạo lực tay chân đánh tới tấp viên cảnh sát.
Không biết đây là câu chuyện được lên kịch bản hay không nhưng khi sự việc được truyền thông loan tải thì bà Sara Duterte trở thành như một người hùng trong con mắt của công chúng. Trong đợt tranh cử tổng thống năm ngoái bà đã về nhì và chỉ thua một chút phiếu bầu với ứng viên thắng cử vốn cũng là con của một cựu tổng thống khác.
Dẫn lại hai câu chuyện để thấy cùng một hành vi nhưng lại đưa tới kết quả khác nhau, điểm khác nhau bản chất ở đây là ở nơi công chúng đón nhận những hành vi đó, một đằng là giới thượng lưu nước Mỹ một đằng là cộng đồng những người bình dân của đất nước Philippines mà đa số thu nhập vẫn còn ở mức trung bình. Từ đó có thể thấy là cùng một hành vi sự việc nhưng với cộng đồng những người đón nhận có phông nền văn hóa trình độ khác nhau thì người ta sẽ nhìn nhận sự việc theo những chiều hướng khác.
Quay trở lại với câu chuyện của bà Phương Hằng, là người có tính cách mạnh mẽ đã dám chất vấn đưa ra những yêu cầu đòi hỏi đối với những ca sĩ, người mẫu, diễn viên vốn là thần tượng của rất nhiều người trong xã hội. Bà yêu cầu công khai số tiền quyên góp ủng hộ đồng bào lũ lụt và không ngần ngại nói về những góc khuất tiêu cực của các nghệ sĩ.
Bà Phương Hằng cũng là người được cho là đã thực hiện nhiều những hoạt động thiện nguyện cứu giúp cho những trẻ em bị khuyết tật. Nhưng cũng cần thấy là xã hội dù cần nhiều những tiếng nói bàn luận về các vấn đề xã hội nhưng công chúng cũng cần được rèn giũa kỹ năng thảo luận các vấn đề.
Nhiều năm về trước vấn đề ngôn luận chịu nhiều hạn chế, người dân bình thường rất ít khi có khả năng cất lên tiếng nói để mọi người lắng nghe và cũng ít có khả năng đóng góp ý kiến cho các chính sách phát triển xã hội. Kể từ khi có mạng xã hội đã trở thành công cụ phương tiện phổ biến để cho người dân mọi thành phần được cất lên tiếng nói, thực tế những năm qua những vấn đề nào quan trọng nghiêm túc khi được nói qua mạng xã hội đều có thể được các cơ quan ban ngành nhà nước lắng nghe giải quyết.
Nhưng nhiều người vẫn thiếu những kỹ năng trong việc thảo luận trao đổi và nói chuyện với nhau, đây là một điểm hạn chế mà có lẽ trong một xã hội còn đang trên đà phát triển thật cũng khó tránh khỏi và thực tế này đặt ra vấn đề cần phải khắc phục để mong muốn những điều tốt đẹp hơn.
Nhiều người trong khi thảo luận thì hay kèm theo những lời công kích chửi mắng hoặc truyền đi những cảm xúc giận dữ, điều đáng tiếc là qua quan sát nhiều người có ảnh hưởng trên mạng xã hội cũng chưa làm tốt vai trò làm gương cho những người còn lại. Trong khi những việc thảo luận, nói chuyện hoặc bàn luận là những điều rất căn bản của một lề lối sinh hoạt văn minh của một đời sống tiến bộ dân chủ phát triển.
Dù là trong một xã hội đã phát triển thì vẫn sẽ có những cá nhân nào đấy muốn chia sẻ những câu chuyện giật gân gây sốc hoặc sử dụng những lời lẽ công kích để thu hút được sự chú ý, nhưng những người có ảnh hưởng tới cộng đồng như những kols thì cần có trách nhiệm và nên từ chối cách làm đó.
Bởi vậy qua vụ án của bà Phương Hằng mặc dù trân trọng những việc mà bà đã làm nhưng cũng cần thấy rằng xã hội muốn phát triển tiến bộ như những gì mà mọi người mong muốn thì cần có một cách thức khác trong việc thảo luận chia sẻ các vấn đề xã hội.
Luật sư Ngô Ngọc Trai
Công ty luật TNHH Công Chính cung cấp dịch vụ pháp lý:
- Cử luật sư tham gia bào chữa cho Bị can, Bị cáo trong vụ án hình sự;
- Cử luật sư tham gia tố tụng bảo vệ quyền lợi hợp pháp cho Nguyên đơn, Bị đơn trong vụ kiện dân sự;
- Và các dịch vụ pháp lý khác;