Thông tin mới đây được biết trong vụ án tiếp viên hàng không vận chuyển ma túy trong các tuýp kem đánh răng từ Pháp về Việt Nam, cơ quan điều tra đã bắt giữ 235 người để xử lý về các hành vi vận chuyển mua bán trái phép chất ma túy, không tố giác tội phạm và che giấu tội phạm.
Hiện chưa rõ trong tổng số 235 người đã bị bắt giữ thì có bao nhiêu người bị xử lý theo tội danh mua bán, vận chuyển trái phép chất ma túy.
Tuyên nhiều rồi sau đó ân giảm
Theo quy định của Bộ luật Hình sự hiện nay thì lượng ma túy mua bán vận chuyển chỉ từ 100g trở nên là đã thuộc khung có mức hình phạt chung thân, tử hình rồi.
Vậy thì với số lượng ma túy trong vụ án này là 11kg, nhiều khả năng sẽ có án tử hình cho những người nào đấy.
Trong một vụ việc khác mới đây tòa án Thành phố Hồ Chí Minh khi xét xử sơ thẩm cũng đã tuyên tới 18 án tử hình trong một vụ án ma túy.
Hoặc như hồi tháng sáu năm 2023 tòa án tỉnh Sơn La cũng tuyên tới 10 án tử hình trong một vụ ma túy.
Từ những vụ việc như vậy tôi có vài chia sẻ như sau.
Đầu tiên tôi không nghĩ rằng tất cả 18 người hoặc 10 người bị tuyên án tử hình trong các vụ án kia sẽ đều sẽ bị đưa đi thi hành án.
Một số nào đấy có thể sẽ được ân giảm án xuống tù chung thân theo thẩm quyền của Chủ tịch nước trong những khoảng thời gian trong năm.
Đây là suy nghĩ của tôi nhưng đó có thể cũng là suy nghĩ của các cán bộ tư pháp khi giải quyết vụ án.
Người ta cũng có thể đã nghĩ rằng dù án tuyên ra 18 án tử hình nhưng rồi sẽ có một số án nào đấy sẽ được ân giảm sau này mà thôi.
Câu hỏi đặt ra là tại sao không thay đổi cơ chế xét xử để giảm số án tử hình được tuyên ra ngay từ đầu, thay vì để cơ chế như hiện nay đưa đến số án tuyên lớn rồi sau đó lại để ngỏ cho việc ân giảm.
Thực tế theo tôi biết qua một số vụ án thì hội đồng xét xử cũng ít có lựa chọn ngoài việc phải tuyên án tử hình đối với những trường hợp mua bán vận chuyển với số lượng lớn, bởi quy định pháp luật đã rất rõ.
Mặt khác, có thể trong những vụ án đông bị can, các cơ quan tư pháp cũng đã phân loại đối tượng hành vi để có thể giảm số án tử hình rồi.
Nhưng kết cục thì với hành lang pháp lý hiện tại cộng với thực tế về những vụ mua bán vận chuyển hàng chục, hàng trăm bánh ma túy thì cuối cùng vẫn phải đưa ra số án tuyên tử hình lớn.
Tôi cho rằng điều này dù làm đúng theo luật cũng sẽ không tốt cho việc xây dựng hình ảnh về một nền pháp quyền chuẩn mực tôn trọng bảo vệ quyền con người, đặt trong xu thế đất nước hội nhập mở rộng quan hệ bang giao trên trường quốc tế.
Số lượng án tử hình sẽ là một tiêu chí đánh giá về mức độ nhân văn của nền pháp lý mà từ đó các định chế tài chính quốc tế và các nhà đầu tư quốc tế sẽ cân nhắc trong việc quyết định đầu tư làm ăn.
Việc nằm trong danh mục quốc gia có số lượng án tử hình cao trên thế giới là điều không nên có.
Đáng chú ý là trong vài năm gần đây, các ban ngành đã có những chính sách ân giảm cho số lượng lớn án tử hình.
Năm 2022, có 31 người được ân giảm án, năm 2023 có 10 người được giảm án trong đợt đặc xá nhân dịp lễ Quốc khánh.
Ngoài ra, những quyết định giảm án của Chủ tịch nước theo thẩm quyền không nằm trong khuôn khổ của dịp đặc xá thì tôi không có số liệu thống kê.
Nên điều chỉnh cơ chế
Xét về nhiều mặt thì sẽ tốt hơn nếu như có chính sách giảm số án tử hình được tuyên ra ngay từ đầu, một số việc có thể thực hiện như sau.
Thứ nhất, cần tính tới việc sửa đổi Bộ luật Hình sự, bãi bỏ đi mức án tử hình ở tội danh vận chuyển trái phép chất ma túy.
Đó là một sự tiếp nối như trước đây Bộ luật Hình sự được sửa đổi năm 2015 đã bãi bỏ đi mức án tử hình ở tội danh tàng trữ trái phép chất ma túy.
Còn lại thì chỉ để ở tội danh mua bán trái phép chất ma túy thôi, bởi những người vận chuyển xét về mức độ lỗi gây hại cho xã hội ít hơn nên có thể cần được khoan hồng.
Rồi sau đó thì sẽ tính đến khả năng cần bãi bỏ án tử hình đối với mọi tội danh về ma túy.
Thứ hai, trước mắt trong điều kiện Bộ luật Hình sự chưa thể sửa đổi thì ngành tư pháp cũng có thể xây dựng đưa ra những cơ chế xét xử mới để giảm thiểu số án tử hình.
Ví như cùng là những người vận chuyển thì có nhiều người chỉ là những người đi cùng, không trực tiếp nhận ma túy và không biết giao ma túy cho ai thì đã bị bắt.
Trong thực tế, nhiều vụ án chỉ bắt được những người vận chuyển ma túy mà không bắt được người mua, người bán.
Và trong số những người bị bắt về hành vi vận chuyển thì chỉ một người trực tiếp được bên mua bán nhờ cho nên biết được đi nhận ma túy tại đâu và giao tại đâu.
Còn lại chỉ là những người hám lợi tiền trả công nên đi cùng, để lái ô tô hoặc xe máy, nếu có biết thông tin thì do được người kia nói lại cho biết.
Bởi vậy thiết nghĩ cần phân loại trong nhóm những người vận chuyển thì những người đi cùng nên được xét xử ở mức khoan hồng nhiều hơn.
Thay vì như hiện nay những người vận chuyển bị đánh giá vai trò như nhau và có những vụ án bắt được bao nhiêu người vận chuyển thì cả bấy nhiêu đều bị tuyên án tử hình.
Trên đây là vài suy nghĩ đề xuất trước thực tế đáng lo ngại về số lượng án tử hình trong các vụ mua bán vận chuyển trái phép chất ma túy hiện nay.
- Bài đã đăng trên BBC Tiếng Việt tại đây: Google search ‘Việt Nam: Nên giảm số lượng án tử hình về ma tuý?’
Công ty luật TNHH Công Chính cung cấp dịch vụ pháp lý:
- Cử luật sư tham gia bào chữa cho Bị can, Bị cáo trong vụ án hình sự;
- Cử luật sư tham gia tố tụng bảo vệ quyền lợi hợp pháp cho Nguyên đơn, Bị đơn trong vụ kiện dân sự;
- Và các dịch vụ pháp lý khác;