Gần đây trong bài viết chia sẻ ý kiến về phản biện pháp luật tôi cho rằng các ban ngành nhà nước nên có sự ghi nhận đóng góp đối với những người đưa ra được ý kiến xây dựng pháp luật có chất lượng hiệu quả.
Sau đấy có ý kiến phản hồi lại rằng biết ghi nhận đãi ngộ như thế nào được với những ý kiến đóng góp như thế?
Ghi nhận đãi ngộ
Đầu tiên cần nhận thấy, những ý kiến thảo luận trong xây dựng pháp luật có chất lượng không phải là những lời nói ngẫu hứng gặp may mà cần hiểu đó là kết quả của những nghiên cứu nghiêm túc và những suy nghĩ sâu sắc.
Trong bối cảnh mạng xã hội nơi mà mọi người đều có thể chia sẻ ý kiến về các vấn đề quan tâm thì những ý kiến bàn luận đóng góp trong xây dựng pháp luật đôi khi chỉ như một thanh âm ngân lên trong không gian đời sống bề bộn ồn ào các vấn đề.
Điều đó dễ khiến cho những ý kiến xây dựng pháp luật bị xem nhẹ giá trị vai trò đóng góp.
Để thấy được vấn đề có thể lấy ví dụ nhìn sang lĩnh vực bóng đá thể thao, nếu một cầu thủ ghi được bàn thắng trong trận đầu ra sân hoặc trận thứ hai ra sân trong một giải bóng đá như ngoại hạng Anh hoặc giải bóng đá Tây Ban Nha thì không thể nói rằng anh ta chỉ là một người gặp may.
Bản thân việc được chơi bóng ở một môi trường áp lực đỉnh cao như ở ngoại hạng Anh hoặc giải vô địch Tây Ban Nha đã là sự chứng nhận cho khả năng của cầu thủ, theo đó việc ghi được bàn thắng tất nhiên một phần có thể nói là sự may mắn trong thể thao nhưng điều chủ yếu phải nhận thấy đó là tài năng của cầu thủ.
Và nếu như cầu thủ có thể tiếp tục ghi bàn thì người hâm mộ bóng đá sẽ sớm có những Ngôi sao như Messi hoặc Ronaldo.
Trong lĩnh vực xây dựng pháp luật cũng vậy, đây cũng là môi trường áp lực đỉnh cao đối với đòi hỏi về khả năng hiểu biết của con người.
Áp lực là bởi vì việc này sẽ đòi hỏi khả năng hiểu biết về hoạt động lập pháp và bộ máy nhà nước, về lĩnh vực chuyên môn đang cần quy định pháp luật điều chỉnh, về ranh giới tương quan quyền hạn trách nhiệm giữa các thiết chế nhà nước.
Những điều đó đảm bảo cho một quy định có được sự hài hòa nằm trong tổng thể một hệ thống pháp luật và giúp cho nó có tính khả thi trong quá trình thực thi.
Với những đòi hỏi cao như vậy nếu không có hiểu biết thì sẽ không thể đưa ra được những ý kiến thảo luận ở một mức độ bình thường chứ chưa nói tới việc thảo luận một cách có chất lượng.
Mặt khác, các vấn đề đặt ra đối với thảo luận xây dựng pháp luật cũng không thường nhận được sự chú ý như các vấn đề có tính cuốn hút như âm nhạc điện ảnh thể thao.
Với sự đòi hỏi hiểu biết chuyên môn pháp lý cùng với tính chất kém hấp dẫn khô khan, vậy mà có một người nào đó ngoài xã hội lại quan tâm và đưa ra được những ý kiến thảo luận có giá trị thì đó là điều cần được chú ý.
Nếu qua vài sự việc tương tự mà người đó vẫn có thể đưa ra được những ý kiến đóng góp có hiệu quả thì cần nhận ra đó là người có khả năng trong xây dựng pháp luật và trân trọng.
Sẽ thật là không ra làm sao nếu ý kiến phản biện được đưa ra và cơ quan soạn thảo đã tiếp thu nhưng lại không có một sự tương tác kết nối nào với người đã đưa ra ý kiến.
Điều đó không chỉ là vấn đề công bằng phẩm giá đối với người phản biện mà còn là vấn đề đối với hệ thống thiết chế trong xây dựng pháp luật.
Trong tư cách là cơ quan lập pháp nắm giữ quyền lực nhà nước, sẽ tốt hơn khi tạo không gian quyền hạn rộng rãi trong việc nắm bắt tiếp cận kết nối với các ý kiến để nâng cao năng lực lập pháp quốc gia.
Nâng cao năng lực lập pháp
Tới đây xin kể lại câu chuyện mới đây của người phụ nữ gốc Việt đầu tiên bay vào vũ trụ, đó là cô Amanda Nguyễn.
Ngay sau chuyến bay vào vũ trụ cô đã có một chuyến về thăm quê hương Việt Nam và đem theo những hạt sen mà cô đã đưa lên vũ trụ, cô đã được tiếp đón rất trọng thị bởi đất nước quê hương của cha mẹ mình.
Câu chuyện của cô có liên quan tới vấn đề lập pháp. Cô Amanda là nạn nhân của một vụ hiếp dâm trong quá trình là nghiên cứu sinh ở một trường đại học.
Sau khi vụ việc xảy ra cô đã được giám định pháp y nhưng nếu cô không tiến hành tố cáo ngay thì bộ dụng cụ pháp y đó sẽ bị tiêu hủy sau sáu tháng trừ trường hợp cô làm đơn xin gia hạn.
Cô Amanda thấy rằng quy định như thế pháp luật không đảm bảo đúng mức sự bảo vệ đối với nạn nhân, việc làm đơn xin gia hạn sẽ gởi lại ký ức đau buồn và cô cho rằng cơ quan giải quyết phải có trách nhiệm lưu giữ bộ dụng cụ xét nghiệm trước đó thay vì tiêu hủy nó để rồi lại yêu cầu nạn nhân thực hiện lại.
Quá trình đấu tranh cho quyền lợi của mình cô đã trở thành một nhà hoạt động giúp cho nhiều nạn nhân khác về tấn công tình dục. Thông qua sự hỗ trợ của các chuyên gia pháp lý và các nhà lập pháp, một dự luật về Quyền của nạn nhân bị tấn công tình dục đã được xây dựng và được tổng thống Obama ký thành luật năm 2016.
Câu chuyện của cô Amanda Nguyễn truyền cảm hứng cho nhiều người, từ nạn nhân cô trở thành người giúp đỡ bảo vệ cho nhiều người khác, cô cho rằng “quá khứ không định nghĩa con người, chính cách lựa chọn đi tiếp mới quyết định bạn là ai”.
Câu chuyện về cô mọi người có thể tìm hiểu thêm trên mạng, ở đây điều muốn chỉ ra là chính khả năng tiếp thu những ý tưởng lập pháp từ xã hội đã giúp hoàn thiện hệ thống pháp luật và tạo nên uy quyền của một cơ quan lập pháp có ảnh hưởng lớn đối với không chỉ nước Mỹ mà cả thế giới.
Trở lại với câu chuyện ghi nhận đãi ngộ như thế nào đối với những ý kiến đóng góp hiệu quả trong xây dựng pháp luật, thiết nghĩ trong hoạt động lập pháp thì có các ủy ban, các đại biểu, sẽ có những hội nghị.
Có thể mời gọi người phản biện tham dự hoặc có thể tạo điều kiện cho việc dự khán các buổi họp trên nghị trường. Điều đó sẽ tạo ra sự tương tác giữa những trí tuệ có cùng chung mối quan tâm mà từ đó sẽ nâng cao hiệu quả chất lượng trong xây dựng pháp luật.
Mới đây Ban chấp hành Trung ương đã ban hành Nghị quyết 66 về đổi mới công tác xây dựng và thi hành pháp luật, trong đó có nội dung là thu hút tiếp nhận chuyên gia, nhà khoa học pháp lý, luật gia, luật sư giỏi vào khu vực công.
Với tinh thần của Nghị quyết 66 như vậy thiết nghĩ một việc có thể làm đó là cơ quan lập pháp nên tăng cường sự kết nối với những chuyên gia pháp lý ngoài xã hội, những người có ý tưởng lập pháp và năng lực phản biện pháp luật.
Luật sư Ngô Ngọc Trai