Là luật sư đã minh oan thành công giúp tử tù Hàn Đức Long được trả tự do năm 2016, đến năm 2019 tôi cũng nhận lời mời của gia đình hỗ trợ pháp lý cho tử tù Đặng Văn Hiến ở Đăk Nông, giúp tử tù được ân giảm án tử hình năm 2022.
Hiện nay tôi cũng nhận lời của gia đình đang kêu oan cho tử tù Hồ Duy Hải ở Long An.
Làm nhiều vụ việc về tử tội đã đưa tôi dần trở thành một người có quan điểm bãi bỏ hình phạt tử hình và trở thành người vận động cho vấn đề này.
Khi đã xác định mình là người vận động cho việc bãi bỏ hình phạt tử hình, tôi quan tâm tới những vụ án có tử tội, bằng kiến thức chuyên môn của mình tôi cố gắng lên tiếng chỉ ra những điểm có thể nói đỡ giúp thay cho họ.
Bằng cách thảo luận trực diện vào những vụ án gây phẫn nộ dư luận với những hành vi được cho là dã man tàn bạo nhất, tôi không né tránh vấn đề và muốn thông qua chính những vụ án này để dần thúc đẩy thay đổi nhận thức công chúng.
Giúp công chúng dần giữ được thái độ điềm tĩnh và nhận thức duy lý trước những vụ việc liên quan tới tử tội thay vì bị cảm xúc lấn át.
Gần đây khi xem báo đưa tin về hai vụ án có tử tội tôi muốn chia sẻ vài ý kiến.
Bà bán bún riêu sát hại ông bán thịt heo
Hôm 19/8/2025 Tòa án nhân dân tỉnh An Giang đưa ra xét xử vụ án một bà bán bún riêu sát hại ông bán thịt heo. Bị cáo là một phụ nữ 44 tuổi, bị áp lực nợ nần, nên khi để ý thấy người hàng xóm đeo nhiều vòng nhẫn vàng trên người đã nảy sinh ý định cướp.
Vào một buổi sáng sớm khi biết nạn nhân sẽ đi lấy thịt heo, bị cáo đã đợi gặp ở chỗ vắng, khi hỏi vay mượn tiền không được thì ra tay sát hại, sau khi gỡ lấy những vòng nhẫn vàng bị cáo dìm xác nạn nhân dưới mương nước rồi phủ bèo lên trên.
Từ thông tin bài báo tôi thiết nghĩ tòa xử đã đúng người đúng tội rồi, với hai tội giết và cướp liền nhau thì lâu nay trong nhiều vụ đó cũng là căn cứ để tuyên án tử hình. Nhưng tôi băn khoăn tự hỏi liệu cấp phúc thẩm có thể nhân đạo giảm án cho bị cáo? Qua đánh giá thông tin báo đưa về vụ án tôi thấy là có căn cứ cho việc đó.
Khi xem một video quay cảnh hiện trường vụ án tôi để ý thấy khung cảnh vệ đường với bờ đất, bãi cỏ, bèo tây. Kinh nghiệm cho biết đó là hiện trường sẽ gây khó khăn cho việc thu thập dấu vết.
Nạn nhân bị vùi dưới nước khiến cho dấu vết trên người bị xóa đi, ví như vân tay, hay nước bọt, mồ hôi (của thủ phạm văng vào người nạn nhân) sẽ bị tan loãng.
Có kinh nghiệm về việc này là bởi vì trong vụ án oan của tử tù Hàn Đức Long trước đây, cháu bé nạn nhân bị hiếp và dìm chết ở mương nước ngoài cánh đồng, khung cảnh hiện trường với bề mặt cỏ đã gây khó khăn cho việc thu thập dấu vết bằng chứng kết tội.
Do đã biết trước thói quen nạn nhân đi làm buổi sớm lúc 2 giờ sáng cho nên bị cáo đã đợi sẵn và bảo nạn nhân đi ra chỗ vắng để nói chuyện. Tức là không có cuộc điện thoại để tạo hiện trường gây án.
Những điều đó sẽ gây khó cho việc lần theo manh mối dấu vết xác định thủ phạm. Việc điều tra có thể sẽ phải mất nhiều thời gian công sức.
Nhưng rất may là sau khi sự việc bị phát hiện thì hai hôm sau người phụ nữ đã đầu thú, giúp cho việc giải quyết vụ án được rõ ràng nhanh chóng.
Hành vi xảy ra lúc 2 giờ sáng, đến 8 giờ sáng người nhà nạn nhân không thấy về mới đi tìm, khi thấy chiếc xe đạp dựng bên lề đường nghĩ bị ngã nên tìm kiếm dưới mương nước và phát hiện ra xác.
Việc đầu thú chỉ sau 2 ngày gây án cho thấy người phụ nữ đã sớm ân hận sợ hãi.
Với phán quyết tử hình tôi cho rằng tòa án đã không đánh giá đúng mức quan trọng tình tiết đầu thú của bị cáo đã giúp cho việc giải quyết vụ án được đơn giản rõ ràng.
Sau khi bị bắt chị ta không còn có thể gây nguy hiểm cho xã hội được nữa, chị ta có thể còn con cái, thiết nghĩ tòa phúc thẩm nên nhân đạo nghĩ tới thân nhân của chị ta mà có thể ân giảm xuống chung thân.
Đâm tử vong chiến sĩ cảnh sát cơ động
Hôm 18/8/2025 Tòa án nhân dân thành phố Hồ Chí Minh đã tuyên tử hình một bị cáo đã có hành vi dùng dao đâm tử vong một chiến sĩ cảnh sát cơ động, khi đọc báo đưa tin về vụ án tôi tự hỏi mình có thể lên tiếng như thế nào cho trường hợp này.
Theo thông tin báo đưa thì bị cáo là người nghiện ma túy thuộc diện bị giám sát quản lý sau cai nghiện, theo quy định công an phường sẽ định kỳ hoặc đột xuất kiểm tra ma túy.
Khi được cảnh sát khu vực đến nhà yêu cầu đi xét nghiệm thì bị cáo không chấp hành và có hành vi chống trả, đến khi lực lượng cảnh sát cơ động được điều đến thì hành vi bạo lực leo thang, bị cáo đã dùng dao tấn công làm một chiến sĩ tử vong.
Tôi thấy hành vi của bị cáo thì thôi không còn gì để nói nữa, nhưng qua báo chí mô tả quá trình khống chế bắt giữ dẫn tới sự việc này, thiết nghĩ cảnh sát nên chú trọng đầu tư súng bắn điện cho lực lượng bắt giữ thay thế hoặc hạn chế dần cho súng bắn đạn thật.
Nếu có súng bắn điện không gây sát thương cảnh sát có thể sẽ sẵn sàng nổ súng hơn, trong vụ việc này giả sử như có súng bắn điện thì có lẽ hậu quả lớn đã không xảy ra cho xã hội với hai mạng người, một bị chết, một bị tuyên tử hình.
Thì đó là ý kiến có thể chia sẻ về bản án tử hình này, bằng cách lên tiếng như thế sẽ thúc đẩy hoàn thiện thêm cho các hoạt động quản lý nhà nước, có thể giảm tránh các vụ việc có tử tội về sau.
Sau nhiều năm dành thời gian nghiên cứu và lên tiếng cho án tử hình, tôi nhận thấy những người bị kết án tử hình cùng với nhân thân của họ thuộc về một nhóm cộng đồng những người yếu thế không có khả năng cất lên tiếng nói.
Tôi hy vọng những ý kiến của mình sẽ giúp nói thay cho họ, nói giúp họ về những khía cạnh chứng cứ trong một vụ án cụ thể để có hy vọng giảm án và nói thay cho họ ở phạm vi chính sách về án tử hình với mong mỏi được đối xử với nhiều tinh thần nhân đạo hơn.
Luật sư Ngô Ngọc Trai