Do đặc điểm khí hậu thời tiết, ở miền Bắc của Việt Nam có một mùa đông rét mướt kéo dài ba bốn tháng mà nhiệt độ nhiều khi chỉ vài độ C.
Điều kiện thời tiết như vậy có ảnh hưởng nghiêm trọng tới thói quen sinh hoạt giữ gìn sức khỏe của người dân nói chung và trong đó có cả những người bị giam giữ phục vụ quá trình điều tra hình sự nói riêng.
Mới đây khi vào làm việc với một bị can đang bị giam tại Trại tạm giam số 2 Công an thành phố Hà Nội, có địa chỉ tại huyện Thường Tín, Hà Nội, bị can phản ánh cho luật sư biết là quá trình giam giữ không được trại cung cấp cho nước nóng, không có nước nóng để tắm và không có nước nóng để uống.
Về cơm ăn thì cũng chỉ được ăn đồ nguội, vì cơm canh được trại chuẩn bị từ sớm do các phạm nhân được phân công nấu nướng và phân phát, đến khi giao nhận đến tay người ăn thì qua nhiều khâu vận chuyển không được bảo quản nên cũng là cơm canh nguội.
Trong khi đó, thời gian giam giữ phục vụ cho hoạt động điều tra thường kéo dài từ nhiều tháng đến cả năm.
Thời gian kéo dài và điều kinh sinh hoạt như vậy kết hợp với nhau gây ảnh hưởng rất xấu tới sức khỏe của những người bị giam giữ.
Họ rất cần được sử dụng nước nóng, một điều giản dị đối với người tự do nhưng người bị giam giữ lại không có được, trong khi điều này đặc biệt quan trọng bởi thời tiết khí hậu miền Bắc có nhiều tháng mùa đông rét mướt và nước nóng là thứ quan trọng để đảm bảo sức khỏe con người.
Mấy năm trước trong quá trình bào chữa minh oan cho tử tù Hàn Đức Long ở Bắc Giang, ông này đã được trả tự do năm 2016 sau 10 năm bị bắt giam oan với 4 bản án tử hình và đã được trả tự do xin lỗi công khai.
Quá trình làm việc ông Hàn Đức Long cũng nhiều lần kêu ca phản ánh cho luật sư biết về tình trạng thiếu nước nóng trong Trại giam Kế của tỉnh Bắc Giang.
Ông Long kể việc đun nước nóng dấu diếm trong sự thèm khát trong trại giam như sau: dùng những chai nước nhựa để đun, bôi một ít kem đánh răng vào đít chai sẽ giúp chai nhựa có thể đun sôi được nước, hoặc túi giấy bóng đựng đường khi lộn ngược ra ngoài cũng có khả năng đựng nước và đun sôi.
Chất đốt là những thùng đựng nước bằng nhựa được cho đem vào phục vụ sinh hoạt trong phòng giam, khi gói vào trong chăn rồi dẫm cho dập nát thành từng mảnh nhỏ sẽ trở thành chất đốt. Khi đun nước, chai nước hoặc túi giấy bóng đựng nước được đưa dần từ trên cao xuống cho nóng từ từ rồi nước sẽ sôi.
Tình trạng không được sử dụng nước nóng để sinh hoạt ăn uống làm tăng thêm phần nghiệt ngã cho môi trường giam giữ.
Trong khi theo luật những người bị giam giữ phục vụ điều tra vẫn chưa bị coi là tội phạm và chịu hình phạt, vì chưa có bản án tuyên họ có tội có hiệu lực pháp luật, và do vậy đáng ra họ cần được đối xử với tương đối đầy đủ quyền công dân.
Thực thi Công ước Quốc tế
Năm 2013 Việt Nam đã ký kết tham gia Công ước chống tra tấn và các hình thức đối xử hoặc trừng phạt tàn bạo, vô nhân đạo hoặc hạ nhục con người, công ước này được Liên Hợp Quốc thông qua ngày 10/12/1984 và có hiệu lực từ ngày 26/6/1987.
Sang năm 2014 Quốc hội Việt Nam đã phê chuẩn Công ước chống tra tấn và đến ngày 17/3/2015 Công ước chính thức có hiệu lực đối với Việt Nam.
Tiếp thu và triển khai những nội dung của Công ước chống tra tấn và các hình thức đối xử hoặc trừng phạt tàn bạo, vô nhân đạo hoặc hạ nhục con người, cuối năm 2015 Quốc hội ban hành Luật thi hành tạm giữ tạm giam năm đã quy định:
Điều 4. Nguyên tắc quản lý, thi hành tạm giữ, tạm giam
Bảo đảm nhân đạo; không tra tấn, truy bức, dùng nhục hình hay bất kỳ hình thức đối xử nào khác xâm phạm quyền và lợi ích hợp pháp của người bị tạm giữ, người bị tạm giam.
Điều 8. Những hành vi bị nghiêm cấm
1. Tra tấn, truy bức, dùng nhục hình; các hình thức đối xử, trừng phạt tàn bạo, vô nhân đạo, hạ nhục con người hoặc bất kỳ hình thức nào khác xâm phạm quyền và lợi ích hợp pháp của người bị tạm giữ, người bị tạm giam.
Song quy định của luật là một chuyện, còn thực tế vẫn tồn tại những sự việc cho thấy pháp luật nhân đạo phòng ngừa bị vi phạm.
Việc không cho người bị giam giữ được tiếp cận sử dụng nước nóng, đồ ăn nóng chính là một hình thức đối xử vô nhân đạo.
Bản thân những người bị giam giữ lại không thể phản ánh khiếu nại những việc đó trong trại giam.
Nhận thấy đây là một vấn đề bức xúc thiết thân của hàng nghìn hàng vạn người bị giam giữ, cho nên tôi là luật sư bào chữa đã soạn một đơn kiến nghị gửi tới các lãnh đạo nhà nước đề nghị giải quyết.
Đơn kiến nghị đã được gửi tới Tổng bí thư, Chủ tịch nước Nguyễn Phú Trọng, Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Thị Kim Ngân, Thủ tướng Chính phủ Nguyễn Xuân Phúc và Bộ trưởng công an Tô Lâm.
Trong đơn đã đề nghị các Cơ quan có thẩm quyền tổ chức tiến hành kiểm tra vấn đề về nhu cầu được sử dụng nước nóng, ăn cơm canh nóng của người bị giam giữ trong các trại giam hiện nay, và đánh giá mức độ ảnh hưởng tới sức khỏe từ sự thiếu vắng này.
Đơn cũng đề nghị các cơ quan nhà nước lên chương trình chính sách, yêu cầu các trại giam giữ phải đảm bảo cung cấp nước nóng để uống, cơm canh nóng cho người bị giam giữ, nhất là ở các tỉnh miền Bắc vào những ngày tháng Mùa Đông.
Các quy định pháp luật hiện nay với tinh thần nhân đạo không cản trở việc đó, cơ sở vật chất trong trại giam cũng không phải là không đáp ứng được, mà đó chỉ là do lề thói lười nhác, vô trách nhiệm, cẩu thả, lâu nay vẫn kém coi trọng nhân phẩm con người trong các trại giam giữ mà thôi.
Việc yêu cầu trại giam đảm bảo cung cấp nước nóng và đồ ăn nóng cho người bị giam giữ, sẽ siết chặt trách nhiệm của các nhân viên quản giáo tại các trại giam, củng cố tinh thần giá trị nhân đạo của luật pháp chính sách nhà nước.
Việc này phải được thực hiện cũng để đảm bảo sự thực thi các nội dung trong Công ước chống tra tấn và các hình thức đối xử hoặc trừng phạt tàn bạo, vô nhân đạo hoặc hạ nhục con người.
Bài đã đăng trên BBC News Tiếng Việt tại đây: Google search ‘VN: Người bị giam mong muốn được ăn uống nóng?’