Trong lịch sử Việt Nam có nhiều cuộc chiến tranh và thường thấy những anh hùng được vinh danh là các danh tướng chống quân xâm lược. Vậy trong thời bình hiện nay có anh hùng không và liệu một luật sư có thể được vinh danh anh hùng?
Lòng dũng cảm
Mới đây tôi cùng các luật sư đồng nghiệp đã tiến hành sao chụp bộ hồ sơ vụ án Đồng Tâm sau khi được sự cho phép của Tòa án. Tới đây các luật sư sẽ in ra để nghiên cứu và thực hiện việc bào chữa cho các bị cáo tại phiên tòa.
Nội dung vụ án đúng sai như nào chưa bàn, nhưng khi tham gia vụ án này các luật sư luôn tâm niệm làm theo pháp luật để bảo vệ bị can và coi đó cũng là cách giữ gìn lợi ích cộng đồng.
Vì chúng tôi hiểu rằng chẳng thể nào thực thi được công lý bằng cách vi phạm pháp luật.
Qua những vụ án được dư luận quan tâm, các luật sư chúng tôi nỗ lực thúc đẩy tạo lập thái độ lề lối làm việc thượng tôn pháp luật ở các cơ quan ban ngành, thúc đẩy thượng tôn pháp luật ở một vùng trũng pháp lý nhiều vi phạm.
Hiện tại các luật sư vẫn bị cản trở không cho vào gặp làm việc với bị can. Trong một vụ án được dư luận quan tâm mà lại xảy ra vi phạm pháp luật rõ ràng như vậy, điều đó cho thấy có những người không còn quan tâm đến suy nghĩ của dân chúng nữa.
Một thực tế đã là chân lý là một nền pháp quyền không tự dưng mà có, một lề lối làm việc thượng tôn pháp luật không tự dưng được thực hiện bởi chính các cơ quan công quyền, mà đó là kết quả của những nỗ lực thúc đẩy giám sát dựng xây.
Thực tế lâu nay có một số loại vụ án nhạy cảm mà dường như các cơ quan tư pháp tự cho phép mình vi phạm pháp luật, tự cho phép mình đặt để pháp luật lại phía sau.
Tôi nhớ đến câu chuyện trong bộ phim Người Đàm Phán, trong đó một Luật sư nhận lời bào chữa cho một bị can là đặc vụ của Liên Xô bị bắt ở Mỹ. Nhân viên an ninh của Mỹ đã tìm gặp vị Luật sư và yêu cầu Luật sư cung cấp thông tin mà bị can đã nói với Luật sư.
Nhân viên an ninh bảo, tôi biết là luật sư các ông có nguyên tắc về giữ bí mật khách hàng này nọ, nhưng đây là vấn đề an ninh quốc gia nên không có chuyện luật lệ gì ở đây cả.
Vị Luật sư hỏi lại rằng anh là người gốc Đức đúng không? Còn tôi là người gốc Iceland. Vậy điều gì đã khiến cho hai chúng ta trở thành người Mỹ? Vì rằng chúng ta có một bộ luật được gọi là Hiến pháp, và chúng ta có các luật được gọi là Nhân quyền. Thế cho nên đừng nói với tôi là không có luật lệ gì ở đây cả.
Điều đó cho thấy tâm lý muốn vượt ra ngoài khuôn khổ pháp luật đã là một quán tính nhận thức của những người thực thi pháp luật. Và một đời sống pháp lý an toàn, đối xử công bằng, thượng tôn pháp luật, là nỗ lực thúc đẩy xây dựng của mọi giới, mọi người, bao gồm các Luật sư bào chữa và ngay cả những Nhà làm phim.
Ở Việt Nam hiện nay không có nhiều người muốn tham gia bào chữa cho những vụ án nhạy cảm. Chỉ một số ít luật sư giàu lòng yêu chuộng công lý và day dứt trước một nền pháp quyền khiếm khuyết mới nhận lời tham gia.
Trong tương lai, những thế hệ sau, khi đã được thụ hưởng một nền pháp lý bảo đảm an toàn cá nhân, khi cộng đồng được thụ hưởng một xã hội thượng tôn pháp luật, thì điều đó một phần được thúc đẩy bởi những người can đảm, đó là những Luật sư bào chữa trong những vụ án hình sự.
Lập công trạng
Anh hùng hay nói một cách chính xác thì đó là những người lập lên công trạng lớn, ngày nay có khi đó lại là những luật sư thúc đẩy thành công cho việc thiết lập một bộ máy nhà nước khoa học tiến bộ.
Trong phạm vi hẹp thì điều đó sẽ giúp cải thiện môi trường cuộc sống cho hàng vạn con người, rộng hơn thì tạo môi trường pháp lý an toàn thân thiện cho hàng triệu người dân mưu cầu hạnh phúc. Làm được việc đó chính là lập lên công trạng lớn.
Những luật sư thường ngày vận dụng các văn bản pháp luật và chứng kiến thực tế các quy định được thực thi, điều đó tạo cho họ thấy được sự hợp lý đúng đắn mà pháp luật nên làm theo.
Trong khi pháp luật vốn ảnh hưởng đến toàn dân, một quy định pháp luật bất cập sẽ gây tác hại rất lớn cho người dân và doanh nghiệp, do vậy các luật sư có lợi thế trong việc đem lại lợi ích rộng lớn cho cộng đồng qua công việc hàng ngày của mình với các văn bản chính sách pháp luật.
Mới đây các luật sư vừa có một thư kiến nghị gửi tới các lãnh đạo nhà nước đề nghị đầu tư lắp đặt quạt điện tạo mát cho các phòng giam. Kiến nghị xuất phát từ điều kiện thời tiết nắng nóng của mùa hè ở Việt Nam và qua phản ánh của các thân chủ bị giam giữ.
Khi kiến nghị được chấp nhận thực hiện sẽ giúp cải thiện cuộc sống của hàng trăm nghìn người bị giam giữ mỗi năm, cộng lại nhiều năm sẽ cho con số còn lớn hơn nữa. Đó chính là ích lợi công trạng mà các luật sư có thể đem đến cho cộng đồng.
Tài năng
Nhiều người coi những việc làm của luật sư như kiến nghị có tính chất ngẫu nhiên, từ đó chưa trân trọng đúng mức những đóng góp và vai trò của luật sư.
Để viết một kiến nghị cần một chút kiến thức, đưa ra một số lý do xác đáng, cần một chút nhiệt tình bỏ thời gian để thực hiện, cần một chút tín nhiệm để mời gọi đồng nghiệp tham gia.
Người kiến nghị cũng cần ý thức được quyền của mình, có niềm tin vào tính đúng đắn và hiệu quả của việc làm, ôn hòa giải đáp các ý kiến thắc mắc, một chút công tác tổ chức và cơ sở vật chất để tổng hợp danh sách in ấn và gửi thư.
Thực tế không có mấy người hội đủ những điều kiện như vậy. Có người thì không có thời gian, có người do công việc phụ thuộc, có người không đủ tâm huyết. Cho nên thực tế chúng ta ít thấy những kiến nghị mặc dù đời sống xã hội muôn vàn phong phú và tồn tại rất nhiều vấn đề.
Mặt khác, kiến nghị tức là chỉ ra những điều đúng đắn hợp lý nên làm, tức là nói lời đạo lý, đòi hỏi người nói phải có tư cách, phải có thẩm quyền về mặt đạo đức và chuyên môn.
Cho nên việc kiến nghị không phải như một việc ngẫu nhiên được thực hiện bởi bất kỳ ai, mà cần nhận ra đằng sau đó có những yếu tố đặc định. Việc làm chỉ có thể được thực hiện bởi đúng người.
Cho nên cần thấy được rằng, ngày nay những người lập công trạng lớn xứng danh với anh hùng thủa xưa, có thể đó đơn thuần là những luật sư thúc đẩy cho cải cách nền tư pháp, thúc đẩy hiệu chỉnh bộ máy nhà nước và thúc đẩy cho thượng tôn pháp luật.
Bài đã đăng trên BBC News Tiếng Việt tại đây: Google search ‘Luật sư có thể được vinh danh anh hùng?’