Quá trình theo đuổi minh oan cho tử tù Hàn Đức Long hẳn nhiên không phải là con đường bằng phẳng trải hoa hồng, mà tất nhiên cũng có những chướng ngại khó khăn, tuy không lớn nhưng cũng đủ để làm nản lòng, gây xói mòn ý chí và buông xuôi cho bất cứ một người thiếu quyết tâm nào.
Cuối năm 2012 sau khi thành lập Văn phòng luật sư Ngô Ngọc Trai và cộng sự tôi đã lên kế hoạch thúc đẩy mạnh mẽ hơn cho việc kêu oan cho tử tù, lúc này được biết gia đình tử tù đã liên hệ tìm nhờ đến các luật sư thuộc Trung tâm tư vấn pháp luật thuộc Liên đoàn luật sư Việt Nam, tôi đã đến liên hệ như một sự ngỏ ý cùng phối hợp minh oan. Nhưng điều mà tôi nhận được là sự khước từ hợp tác, nguyên nhân có lẽ là vì họ không muốn cộng tác với một luật sư chẳng có danh vị gì.
Không dừng lại ở việc khước từ, khi thấy tôi có ý định tham gia vị luật sư còn xúi bà Nguyễn Thị Mai là vợ ông Long viết đơn chỉ nhờ duy nhất luật sư của Trung tâm tư vấn pháp luật thuộc Liên đoàn luật sư Việt Nam, ngoài ra không nhờ luật sư nào khác, họ hướng dẫn bà Mai làm đơn và xin xác nhận của chính quyền địa phương rồi nộp cho họ. Vì vậy mà khi tôi liên hệ với bà Mai thì cũng không nhận được sự hợp tác. Lưu ý là lúc này vào thời điểm năm 2012 chẳng có dấu hiệu gì cho thấy ông Long sẽ được minh oan, việc làm của các luật sư kia chỉ cho thấy lối làm việc hách dịch xem thường đồng nghiệp.
Tôi cũng hơi thất vọng với bà Mai nhưng vẫn liên hệ lại với ông Hàn Đức Minh là anh trai ông Long, người cũng đeo đuổi kêu oan cho ông Long mà thời gian trước kia khi tôi tham gia bào chữa tại giai đoạn xét xử sơ thẩm lại năm 2011 thì ông Minh là người thường xuyên liên hệ đi lại trao đổi với luật sư. Ông Minh vẫn nhiệt tình nhờ luật sư giúp đỡ, sau nhiều lần thúc giục ông đã thu xếp xuống Hà Nội gặp tôi và khi còn sống nhiều lần ông nói qua điện thoại cắn rơm cắn cỏ nhờ luật sư giúp đỡ, gia đình xin đội ơn luật sư. Tôi nói ông không cần phải nói vậy và thông hiểu hoàn cảnh của gia đình ông lúc đó như người bị bệnh sắp chết đi vái tứ phương, ai nói gì cũng nghe cũng làm, nên tôi hoàn toàn thông cảm và vẫn chủ động xúc tiến thực hiện các công việc.
Là một luật sư nên tôi biết được các quyền của mình, lúc đó việc xét xử đã kết thúc nên tư cách luật sư bào chữa cũng không còn, không ai còn tư cách là người bào chữa cho tử tù Hàn Đức Long lúc đó. Căn cứ vào các quy định pháp luật của bộ luật tố tụng hình sự thì mọi người bất kể ai khi biết được vụ án oan sai thì đều có quyền trình báo phản ánh tới cơ quan có thẩm quyền, tôi lại từng là luật sư bào chữa cho tử tù do vậy càng có cơ sở lý do để trình báo phản ánh kêu oan. Dựa vào cơ sở pháp lý đó tôi đã liên tục có đơn thư kêu oan cho ông Long.
Đến khi vụ án một lần nữa được Hội đồng thẩm phán tòa án nhân dân tối cao ra quyết định hủy bỏ các bản án vào năm 2014 để yêu cầu điều tra lại thì lúc này tôi liên hệ lại với gia đình ông Long để làm thủ tục luật sư bào chữa. Tôi đã liên hệ với vị luật sư đồng nghiệp yêu cầu dẹp bỏ ngay cản trở để bà Mai mời tôi vào cuộc. Thời điểm này thì nhiều người đã biết đến những hoạt động kêu oan của tôi về vụ án Hàn Đức Long qua các hoạt động báo chí và mạng xã hội, nên vị luật sư đồng nghiệp cũng không còn giữ ý kiến phản đối, đồng thời tôi cũng phản ánh sự việc tới Liên đoàn luật sư Việt Nam và một số luật sư đã có ý kiến góp ý các luật sư cùng hợp tác. Bởi vậy sau đó bà Nguyễn Thị Mai đã viết đơn mời tôi tham gia bào chữa và cùng tôi đến làm thủ tục tại cơ quan cảnh sát điều tra.
Đó là một chướng ngại nhỏ trên con đường hành trình minh oan cho tử tù, đồng nghiệp thì cản trở còn gia đình tử tù thì cũng không hợp tác, nó không nghiêm trọng nhưng đủ để gây khó chịu và nản lòng cho nhiều người, có lẽ như người khác thì đã buông bỏ rồi nhưng tôi đã vượt qua được và vẫn quyết tâm thực hiện theo kế hoạch công việc của mình.
Quá trình minh oan cho tử tù còn có những chướng ngại khác, vì thời gian không chỉ một vài tháng năm mà kéo dài từ những ngày hè oi ả của năm 2011 cho tới tận những ngày đông lạnh lẽo khi ông Long được trả tự do vào dịp tháng 12 năm 2016. Suốt quãng thời gian gần 6 năm đó là biết bao thư từ gửi đi đến khắp các cơ quan, biết bao hồ sơ tài liệu được photo để gửi, cùng rất nhiều buổi đi về làm việc tại Bắc Giang.
Tất cả những kinh phí đó đều do tôi tự bỏ tiền túi ra thực hiện, cũng không phải là nhiều nhưng đó là những khoản chi phí không nhỏ đối với một văn phòng mới mở với nhiều khó khăn như đơn vị chúng tôi. Do tính cách quan điểm làm nghề cương quyết không chấp nhận tiêu cực, và do thường xuyên lên tiếng trước những vấn đề bất cập của nền tư pháp, khiến cho công việc của tôi không được thuận lợi, tài chính eo hẹp, cho nên những đồng tiền bỏ ra đó thực sự là mồ hôi nước mắt.
Nhiều khi tôi cũng lấy làm thất vọng vì những việc mình làm đã không được gia đình tử tù biết đến. Quá trình kêu oan tôi đã đấu tranh qua việc thúc đẩy cho cải cách tư pháp với hàng loạt bài báo có chiều sâu tri thức, luận giải hàng loạt vấn đề của nền tư pháp như đã nêu lại trong cuốn sách này. Nhưng các bài báo của tôi lại đăng trên BBC Tiếng Việt là một cơ quan truyền thông quốc tế, dù lớn nhưng ít được người trong nước biết đến, và càng không được biết bởi những người sống ở nông thôn.
Những bài báo tôi viết được giới luật sư đồng nghiệp và các ban ngành tư pháp quan tâm, họ đánh giá cao những ý kiến của tôi. Các bài báo hiện đã được tổng hợp đăng lại trên hai website là www.ngongoctrai.com và www.luatcongchinh.vn để ai cũng có thể vào xem lại.
Việc làm này hiệu quả ra sao thì bản thân ông Long và gia đình ông không thể nào đánh giá được. Ngược lại nó rất dễ trở thành điểm công kích nói xấu tôi thực hiện bởi những người ác ý, họ có thể cho rằng tôi viết cho báo nước ngoài chống nhà nước nhằm hạ thấp vai trò của tôi trong vụ án.
Nhưng cũng may mắn là quá trình hành nghề đối diện với nhiều mặt trái xã hội đã trui rèn cho tôi về bản lĩnh sống trước những thói hư tật xấu của người đời. Tôi sớm không còn bận tâm về việc người khác nói gì về mình mà chỉ quan tâm đến những việc cần làm. Những việc tôi làm đều được thực hiện một cách công khai minh bạch và đều được đông đảo đồng nghiệp biết đến, nhiều người biết đến vụ án này qua những việc tôi làm. Nhiều đồng nghiệp thấy được sự nỗ lực quyết tâm nên đã ngỏ ý sẵn sàng hỗ trợ tôi khi cần, đó là những sự yểm trợ rất đáng trân trọng của đồng nghiệp và có tác dụng động viên khích lệ rất lớn.
Việc minh oan được cho tử tù là một thành tựu lớn đối với một luật sư bào chữa. Có lẽ là cả quá khứ và tương lai sẽ khó có luật sư nào như tôi khi ròng rã 6 năm trời theo đuổi kêu oan cho tử tù mà không hề có kinh phí thù lao, trong khi chính gia đình tử tù lại không hợp tác. Hiếm có ai luôn cháy lên trong mình ngọn lửa nhiệt huyết với nghề nghiệp, cùng niềm tin nội tâm mạnh mẽ vào việc oan sai, một khát vọng lớn lao cho công lý chính nghĩa.
Đó cũng là quan điểm sống cùng tính cách cá nhân luôn nỗ lực vượt khó vươn lên, được hình thành từ tấm bé và được vun đắp củng cố thêm trong quá trình kêu oan cho tử tù. Nhờ đó những trái tim giá lạnh đã được đốt nóng, những thói vô cảm trước nỗi đau đã được cảm hóa, và cái chết đã được hồi sinh…
Còn tiếp …